Gezicht op ‛s-Gravenhage vanuit het zuidoosten / Jan van Goyen

De vertaling

Tony Bloem

We zijn op dit moment bij het Haags Historisch Museum. Waar vroeger de schutters van het Sint–Sebastiaansgilde bijeen kwamen staat nu, aan de Hofvijver, het Haags Historisch Museum. Het museum toont de kunstwerken en objecten van de geschiedenis en ontwikkeling van Den Haag tot nu toe.

De collectie bestaat onder meer uit schilderijen, stadsgezichten en portretten van belangrijke Haagse personen, groepsportretten van magistraten. Maar je vindt er net zo goed 17^de en 18^de eeuwse penningen, poppenhuizen en maquettes.

Een van de topstukken die je hier tussen de vele schilderijen ziet hangen is het ‘Gezicht op ‛s-Gravenhage vanuit het zuidoosten’ van Jan van Goyen. Zullen we eens gaan kijken?

Dit is het ‘Gezicht op ‛s-Gravenhage vanuit het zuidoosten’. Geschilderd ca 1651, afmetingen 4,60 meter breed en 1,74 meter hoog. Dat is even hoog als ik!
Van Goyen schilderde dit stadsgezicht van Den Haag in opdracht van het stadsbestuur.

De schilder koos voor een panorama van de stad. Je kijkt over het land en de stad. De schilder werkte vanuit het torentje van kasteel Binckhorst. Deze hoogte had het voordeel dat hij het landschap oplopend en de wolken aflopend kon afbeelden. Hiermee wordt het perspectief versterkt. Hij plaatste hooioppertjes groot op de voorgrond en kleiner in de achtergrond. De Trekvliet was toen de belangrijkste verkeersader tussen Den Haag en het achterland. De trekschuit werd voortgetrokken door een paard. Alle koetsen en mensen reisden via de Trekvliet. En zo krijg je een goed beeld van Den Haag.

Het effect van de dreigende lucht, de zon die door de wolken komt en de lange schaduwen over het land versterken het perspectief.

Natuurlijk heeft Jan Van Goyen dit enorme schilderij niet in een handomdraai geschilderd. Hij maakte eerst vele schetsen en daarmee stelde hij in zijn atelier het grote schilderij samen.

Om de compositie van het schilderij zo mooi en zo goed mogelijk te maken, schoof hij een beetje met de gebouwen.
In het centrum van Den Haag staat de kerk die door de Hagenaars ‘De Haagse Toren’ of ‘Grote Kerk’ wordt genoemd. De echte naam is Sint Jacobskerk. We zijn inmiddels ruim 350 jaar verder. Er is veel veranderd maar de kerk staat er nog. De Trekvliet is er ook nog, maar dat is geen verkeersader meer. De autosnelwegen en het spoor zijn nu de belangrijkste verbindingen.

Van Goyen was wel zo ijdel om zijn eigen huis op het schilderij te schilderen. Zijn huis is het derde woonhuis in het rijtje daar links. Zullen we eens kijken of het huis er nog staat?

Jan van Goyen

‘Jan van Goyen’

Tony Bloem

‘Bent u Jan van Goyen? En zijn we hier in Jan van Goyenhuis?’

Jan van Goyen

‘Ja, en ik ben Jan van Goyen.’

Tony Bloem

‘Ik ben Tony Bloem.’

In 1596 werd te Leiden Jan Van Goyen geboren als zoon van een schoenmaker. Hij werd kunstschilder en specialiseerde zich vooral in landschappen, duinen en rivieren waaronder dus ‘Gezicht op ‛s-Gravenhage vanuit zuidoosten’. Dit is een kopie. Maar hij werkte ook als taxateur en kunsthandelaar. Dat deed hij zo goed dat hij een zestal huizen kon betalen, waaronder dit huis. Jan van Goyen was een goede zakenman!

Het leven hier aan de Dunne Bierkade zou je gemakkelijk een schilderssoap kunnen noemen; van Goyen‛s dochter trouwde met Jan Steen, een bekend schilder die een tijdje in dit atelier werkte en de buurman van het huis ernaast was de schilder Paulus Potter, ook een bekend persoon. Deze trouwde met zijn buurmeisje aan de overkant. Haar vader was architect van paleizen, hij bouwde Paleis Noordeinde. En in paleizen met kale muren moeten natuurlijk schilderijen hangen en wie gaat die maken? Een keer raden? Precies! Den Haag was een perfecte plek om schilderijen te verkopen en Jan van Goyen heeft er meer dan 1000 gemaakt.

In dit schilderij is veel aandacht gegeven aan compositie. Precies in het midden van het land, zowel horizontaal als verticaal, daar staat, goed kijken, een ooievaar!
En niet zonder reden. De ooievaar staat bekend als een geluksbrengende vogel. De ooievaar is het symbool voor geluk. Wie een ooievaar ziet aanvliegen hoopt dat geluk meegebracht wordt.
Pas in 1816 werd de ooievaar in het wapen van de gemeente Den Haag officieel vastgelegd.

Men vermoedt dat Jan van Goyen vanuit deze toren van kasteel Binckhorst heeft gewerkt.

De openingstijden van het Haags Historisch Museum zijn dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. En zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Als je het Jan van Goyenhuis wilt bezoeken kun je via internet een afspraak maken: www.janvangoyenhuis.nl. Ga er eens heen. Tot ziens!